Jakie rodzaje zmian mogą wystąpić?
Po wydaniu wyroku lub też po zawarciu umowy ws. o alimenty mogą nastąpić różnego rodzaju zmiany okoliczności faktycznych, mogące rzutować na kształt stosunku alimentacyjnego. W prawie rodzinnym nie ma określonych tychże zmian. Zresztą wypunktowanie wszystkich możliwych zmian nie byłoby możliwe, a tudzież niecelowe. Aczkolwiek na podstawie pewnych kryteriów możemy dokonać takiego podziału.
I. Ze względu na osobę, której zmiany dotyczą (kryterium podmiotowe).
- Zmiany dotyczące wyłącznie osoby uprawnionej.
- Zmiany dotyczące wyłącznie osoby zobowiązanej.
- Zmiany dotyczące osoby uprawnionej oraz osoby zobowiązanej (obustronne).
II. Ze względu na rodzaj zmian (kryterium przedmiotowe).
- Podwyższenie alimentów.
a) wzrost usprawiedliwionych potrzeb osoby uprawnionej,
b) wzrost możliwości zarobkowych i majątkowych osoby zobowiązanej,
c) wzrost usprawiedliwionych potrzeb osoby uprawnionej oraz wzrost możliwości zarobkowych i majątkowych osoby zobowiązanej,
d) zmniejszenie się liczby osób uprawnionych do alimentacji w tym samym stopniu pokrewieństwa, przy usprawiedliwionych potrzebach osoby uprawnionej oraz przy możliwościach zarobkowych i majątkowych osoby zobowiązanej – na stałym poziomie,
e) zwiększenie się liczby osób zobowiązanych do alimentacji w tym samym stopniu pokrewieństwa, przy usprawiedliwionych potrzebach osoby uprawnionej oraz przy możliwościach zarobkowych i majątkowych osoby zobowiązanej – na stałym poziomie.
- Obniżenie alimentów.
a) spadek usprawiedliwionych potrzeb osoby uprawnionej.
b) spadek możliwości zarobkowych i majątkowych osoby zobowiązanej.
c) spadek usprawiedliwionych potrzeb osoby uprawnionej oraz spadek możliwości zarobkowych i majątkowych osoby zobowiązanej,
d) zwiększenie się liczby osób uprawnionych do alimentacji w tym samym stopniu pokrewieństwa, przy usprawiedliwionych potrzebach osoby uprawnionej oraz przy możliwościach zarobkowych i majątkowych osoby zobowiązanej – na stałym poziomie,
e) zmniejszenie się liczby osób zobowiązanych do alimentacji w tym samym stopniu pokrewieństwa, przy usprawiedliwionych potrzebach osoby uprawnionej oraz przy możliwościach zarobkowych i majątkowych osoby zobowiązanej – na stałym poziomie.
- Wygaśnięcie alimentów.
a) uzyskanie zdolności samodzielnego utrzymania się przez osobę uprawnioną.
b) całkowity brak możliwości zarobkowych i majątkowych osoby zobowiązanej.
c) inne sytuacje
- zaprzeczenie ojcostwa,
- zaprzeczenie macierzyństwa,
- unieważnienie uznania ojcostwa,
- rozwiązanie przysposobienia (adopcji), chyba że sąd przy rozwiązywaniu stosunku przysposobienia utrzyma obowiązek alimentacyjny w mocy.
Podsumowując zmiana stosunków może doprowadzić do podwyższenia alimentów albo obniżenia alimentów, bądź też do wygaśnięcia (ustania) obowiązku alimentacyjnego.
Kto może wystąpić z żądaniem zmiany lub uchylenia alimentów?
Z żądaniem takim mogą wystąpić strony stosunku alimentacyjnego tj. uprawniony i zobowiązany. Pomimo zaistnienia powodów do zmiany – wystąpienie do sądu ma charakter dyspozycyjny stron, to znaczy strony mogą to zrobić, ale nie muszą. W wypadku, gdy jedna osoba wystąpi z powództwem o zmianę, druga w odpowiedzi na pozew może uznać powództwo tj. potwierdzić fakty przytoczone przez powoda, albo twierdzić że zmiany w ogóle nie zaszły, bądź też zaszły ale na jej korzyść. W toku procesu możliwe jest również składanie stosownych wniosków.
W jaki sposób sąd orzeka o zmianie alimentów?
Sąd orzekając o zmianie stosunków opiera swoje rozstrzygnięcie na stanie faktycznym w chwili wyrokowania (zamknięcia rozprawy). Sąd zasądza alimenty do przodu, to znaczy na przyszłość. Jeżeli zmiana stosunków nastąpiła znacznie wcześniej przed postępowaniem sądowym i strona to wykaże, to sąd może również uwzględnić zmianę okoliczności, która zaszła wcześniej. Zatem sąd może podwyższyć alimenty, obniżyć alimenty, jak i stwierdzić że obowiązek alimentacyjny wygasł – z datą wsteczną. Np. 6 miesięcy w tył od daty wydania wyroku sądowego.