Forma świadczeń alimentacyjnych

W jakiej formie mogę otrzymywać alimenty?

Dopuszczalna jest każda postać świadczeń alimentacyjnych. Wybór powinien odpowiadać celowi, jakiemu obowiązek ten służy i uwzględniać okoliczności danego przypadku. Alimenty winny charakteryzować się efektywnym zaspokajaniem potrzeb uprawionego, i możliwie najmniej uciążliwą metodą świadczeń  dla zobowiązanego.

Wyróżniamy następujące formy alimentów:

  1. alimenty w pieniądzu,
  2. alimenty w formach zamiennych pieniądza (rzeczowe),
  3. alimenty w naturze – jako osobiste starania o utrzymanie i wychowanie dziecka lub osoby niepełnosprawnej.

Alimenty w pieniądzu są najczęściej w praktyce stosowaną metodą świadczenia alimentów. Jej ogromną zaletą jest dogodność dla alimentobiorcy (osoby uprawnionej do alimentów), bo jak wiadomo pieniądze możemy zamienić na każde inne dobro materialne. Alimenty są płatne periodycznie (okresowo), w wysokości oznaczonej kwotowo, bądź też określonej ułamkowo (procentowo) wysokości dochodu zobowiązanego.

Ten drugi sposób (procentowy) jest rzadko stosowany, z tego względu że dochód zobowiązanego musi pochodzić tylko z jednego źródła (np. umowa o pracę) i być stały (tzn. płatny w dłuższym okresie czasowym) oraz w zbliżonej wysokości. W przeciwnym razie mogą powstawać problemy z ustaleniem rzeczywistych dochodów zobowiązanego.

W dzisiejszych czasach większość osób ma kilka źródeł dochodów np. umowy zlecenia, czynsz z najmu, dochody z lokat itp. – co wyklucza zastosowanie tej podstawy, jako wiarygodnego odzwierciedlenia zdolności płatniczych osoby zobowiązanej. Chociaż niewykluczone, że sąd w niektórych wypadkach może postanowić inaczej i skorzystać z tejże opcji.

Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania jest automatycznie dostosowywanie się wysokości alimentów do wysokości zarobków zobowiązanego. Nie trzeba było by wówczas występować do sądu o zmianę wysokości alimentów tj. podwyższenie albo obniżenie. Wraz ze wzrostem wynagrodzenia rosła by kwota należnych alimentów, a w przypadku zmniejszenia się dochodu zobowiązanego – alimenty ulegałyby stosownemu obniżeniu.

Określając alimenty w ułamkowej części wynagrodzenia – dopuszczalna jest możliwość kwotowego oznaczenia dolnej granicy alimentów. W przypadku obniżenia wynagrodzenia, co nieraz następuje z winy pracownika – zachowana została by pewna granica rozmiaru alimentów.

Alimenty można określić jako płatne z góry (najczęściej ma miejsce) lub z dołu, tj. odpowiednio z początku lub na koniec miesiąca.

Alimenty w formach zamiennych pieniądza są rzadko orzekaną formą zabezpieczania potrzeb osoby uprawnionej. Mogą mieć postać produktów roślinnych i zwierzęcych (naturaliów), co nie wyklucza innych świadczeń.

Np. rolnik nieotrzymujący świadczeń emerytalno-rentowych, przekazuje uprawnionemu część płodów rolnych wytworzonych w swoim gospodarstwie.

Alimenty w naturze

Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej – może polegać także, w całości lub w części –  na osobistych staraniach o ich utrzymanie lub wychowanie.

Wyrok sądu może obligować także do dostarczenia uprawnionemu lokalu mieszkalnego lub przyjęcia go pod własny dach.

Ta forma alimentacji jest równoważna z wyżej wymienionymi. Może mieć zakres całościowy lub częściowy.

Np. Pan X płaci 300 zł alimentów i w weekendy opiekuje się dzieckiem.

Z reguły też – rodzic, któremu przyznano władzę rodzicielską i opiekuje się stale dzieckiem – ponosi ten obowiązek alimentacyjny (tj. osobiste starania o utrzymanie i wychowanie dziecka) w całości. Dlatego w ostatnim przypadku nie ma konieczności orzekania o alimentach.


Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów

pomocPo co w ogóle powstała ta ustawa? Już wyjaśniam. Zacznijmy od początku. Osoba na której ciąży obowiązek alimentacyjny powinna spełniać go dobrowolnie, bez ingerencji ze strony organów państwowych.

Nie zawsze jest tak idealnie i w związku z tym uprawniony może wystąpić do sądu o zasądzenie alimentów, gdyby zobowiązany z własnej inicjatywy ich nie uiszczał. Niewykluczona jest i taka sytuacja, że wyrok sądowy nie zmobilizuje dłużnika alimentacyjnego do łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej.

W tych okolicznościach następuje przymusowe ściągnięcie należności alimentacyjnych w trybie egzekucji sądowej prowadzonej przez komornika., bądź w formie potrąceń alimentów przez pracodawcę z wynagrodzenia pracownika (dłużnika). Jednakże pewne działania (albo zaniechania) osoby przeciwko której toczy się postępowanie egzekucyjne mogą uniemożliwić w całości lub w części zaspokojenie wierzyciela alimentacyjnego, choćby czasowo.

Wówczas uprawniony do alimentacji nie może uzyskać należnych mu środków utrzymania, jakie niezbędne są do zaspokojenia podstawowych potrzeb człowieka. Taki stan rzeczy jest niedopuszczalny, toteż państwo powinno zapewnić uprawnionemu środki finansowe, gwarantujące pewne minimum egzystencji. I na szczęście to robi.

I właśnie tutaj wkracza regulacja z ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Wsparcie pomocowe osobom uprawnionym alimentacyjnie jest realizowane z zasobów Funduszu Alimentacyjnego. Ma ono charakter zastępczy, bo to dłużnik de facto ma obowiązek ponosić trud związany z utrzymaniem uprawnionego.

Równocześnie obok udzielania pomocy wierzycielowi alimentacyjnemu,  prowadzone są czynności ukierunkowane na ściągnięcie stosownych kwot od dłużnika alimentacyjnego. W ostateczności osoba, która nie płaciła alimentów zostaje obciążona następującymi kosztami: sumy zaległych alimentów wraz z odsetkami , środki wypłacone z Funduszu Alimentacyjnego plus należności uboczne (odsetki), koszty egzekucyjne .

W konsekwencji trzeba się zastanowić, czy nie warto należycie wypełniać obowiązku alimentacyjnego. Jak można było zauważyć nic dobrego z tego nie wynika, wręcz przeciwnie, wcześniej czy później poniesiemy ujemne następstwa swego postępowania.


Potrącenia alimentów z wynagrodzenia za pracę

Do jakiej wysokości potrąca się alimenty z wynagrodzenia za pracę?

Z wynagrodzenia za pracę po odliczeniu:

  • składek na ubezpieczenia społeczne,
  • zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych,

podlegają potrąceniu, w pierwszej kolejności – sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych.

Wysokość potrącenia wynosi: do wysokości 3/5 (0,6) wynagrodzenia.

Np. Jeżeli pracownik uzyskuje dochód netto w kwocie 3 000 zł, to maksymalna kwota potrącenia wynosi: 1800 zł.

To jest reguła, a jak wiadomo od reguły istnieją wyjątki. Nagroda z zakładowego funduszu nagród , dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz należności przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej – podlegają egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do pełnej wysokości.

Dochody oblicza się wraz ze wszystkimi dodatkami i wartością świadczeń w naturze. Jeżeli dłużnik otrzymuje dochody z kilku źródeł, podstawę obliczenia stanowi suma wszystkich dochodów.

Z wynagrodzenia za pracę odlicza się w pełnej wysokości, kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, z który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia.

Potrąceń należności z wynagrodzenia pracownika w miesiącu, w którym są wypłacane składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, dokonuje się od łącznej kwoty wynagrodzenia uwzględniającej te składniki wynagrodzenia.

Powyższe zasady stosuje się odpowiednio do:

  • zasiłków dla bezrobotnych, dodatków aktywizacyjnych, stypendiów oraz dodatków szkoleniowych, wypłacanych na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
  • uposażeń posłów i senatorów, należności członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich domowników z tytułu pracy w spółdzielni, wynagrodzeń członków spółdzielni pracy oraz wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania.

Ograniczeń tych  nie stosuje się do wierzytelności członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych z tytułu udziału w dochodach spółdzielni przypadających im od wniesionych do spółdzielni wkładów.


Definicja alimentów

Co to są alimenty?

Alimenty (z łac. alimentare – zaopatrywać) – środki utrzymania, a niekiedy również wychowania (np. alimenty dla dziecka), które przysługują osobie uprawnionej (wierzyciel alimentacyjny) od osoby zobowiązanej (dłużnik alimentacyjny).


Kolejność obowiązku alimentacyjnego między krewnymi


Krewni w linii prostej

Krewni w linii bocznej
1. zstępni 2. wstępni 3. rodzeństwo
A. syn (córka) A. ojciec (matka) A. brat (siostra)
B. wnuk (wnuczka) B. dziadek (babcia)
C. prawnuk (prawnuczka) C. pradziadek (prababcia)

Objaśnienia

Krewni dzielą się na krewnych: w linii prostej i w linii bocznej.

Krewnych w linii prostej stanowią: zstępni (syn, wnuk, prawnuk) i wstępni (ojciec, dziadek, pradziadek).

Krewnych w linii bocznej stanowi rodzeństwo (brat, siostra). Dotyczy to także rodzeństwa przyrodniego.

W pierwszej kolejności do wypełniania obowiązku alimentacyjnego zobowiązany jest krąg osób zstępnych (pierwsza kolumna), w drugiej wstępnych (druga kolumna), a w trzeciej rodzeństwa (trzecia kolumna).

Np. W pierwszej kolejności do utrzymania matki zobowiązany jest syn (o ile osiągnął samodzielność życiową), a następnie rodzice matki tj. dziadek i babcia syna. Gdyby takich osób nie było w grę wchodzi rodzeństwo, czyli siostra i brat matki.

Jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obowiązek alimentacyjny obciąża bliższych stopniem przed dalszymi.

Np. Na pierwszym miejscu do świadczeń alimentacyjnych w stosunku do ojca będzie obowiązany syn (bliższy stopień pokrewieństwa), a dopiero później wnuk (dalszy stopień pokrewieństwa).

Krewnych w tym samym stopniu – obowiązek alimentacyjny obciąża w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym. Krewnymi w tym samym stopniu są: syn i córka, ojciec i matka, brat i siostra itd.

Np. Sąd orzekł alimenty na rzecz matki w kwocie 300 zł. Zobowiązanymi są syn i córka. Córka zarabia 2000 zł, natomiast syn 1000 zł. Bardzo prawdopodobne jest, że sąd obciąży córkę alimentami w kwocie 200 zł, a syna w kwocie 100 zł.

Przejście do następnego kręgu osób zobowiązanych następuje wówczas, gdy zostanie spełniona jedna z poniższych przesłanek:

  • nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności,

Np. Rodzina liczy mało osób; część osób zobowiązanych do alimentacji już nie żyje.

  • osoba zobowiązana w bliższej kolejności nie jest w stanie uczynić zadość swojemu obowiązkowi,

Np. Ojciec, który jest obowiązany łożyć na rzecz córki jest trwale niezdolny do pracy i nie posiada żadnych dochodów ani majątku.

  • jeżeli uzyskanie od osoby zobowiązanej w bliższej kolejności, na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.

Np. Matka wyjechała za granicę pozostawiając dziecko przy ojcu, a państwo w którym przebywa nie zapewnia koordynacji w zakresie dochodzenia, uznawania lub też wykonywania orzeczeń alimentacyjnych.